مجله پزشکی دکتر مهندس

پوسته بیرونی مغز کورتکس نام دارد و آسیب های کورتکس مغز جزو موقعیت های اورژانس مغز و اعصاب محسوب می شوند. عوارض آسیب های کورتکس می توانند از مشکلات گذرا تا فلج شدن نیمی از بدن و یا حتی مرگ باشند. خوشبختانه بسیاری از آسیب های کورتکس، قابل پیشگیری و درمان هستند. مراجعه سریع برای تشخیص و درمان دارویی و یا جراحی موثر و به موقع، نقش کلیدی را در نجات جان شما از آسیب های کورتکس مغز ایفا می کند. 

کورتکس مغز و آسیب های وارده به آن

طبقه بندی و انواع آسیب های کورتکس مغز

علل بروز آسیب های کورتکس مغز

علایم و عوارض آسیب های کورتکس مغز

پیشگیری از آسیب های کورتکس

درمان آسیب های کورتکس

هزینه های درمان

کورتکس مغز و آسیب های وارده به آن

ساختار آناتومی مغز به دو بخش قشر خاکستری (کورتکس) و ماده سفید (بدنه داخلی) تقسیم می شود. کورتکس مغز انسان شامل 6 لایه است و فشرده ترین بخش مغز محسوب می شود. جسم سلولی تقریباً تمام نورون های مغز در کورتکس است. این ساختار بشدت فشرده و پیچیده تقریباً تمامی امور کنترل، تصمیم گیری، پردازش، و دستوری بدن را بر عهده دارد. هرگونه آسیب و یا مشکلی که برای کورتکس مغز پیش بیاید، بخشی از کارکردهای بدن، بسته به مسئولیت آن بخش، مختل خواهد شد. میزان و شدت این اختلال از وضعیتی محدود و گذار تا فلج نیمی از بدن و یا حتی مرگ متفاوت است.

طبقه بندی و انواع آسیب های کورتکس مغز

با توجه به گستردگی انواع آسیب های کورتکس، ترکیب عوامل زیر مشخص کننده نوع آن برای هر فرد هستند:

• علت آسیب
• لوب آسیب
• نیمکره آسیب
• وسعت آسیب: محدود (کانونی) یا سرتاسری (منتشر) 

این دسته از آسیب ها معمولاً بواسطه بیماری هایی که در بخش های خاصی رخ می دهند ایجاد می شوند.

− تومور مغزی کوچک

− آبسه مغزی کوچک

− بیماری تغییر دهنده جریان خون در بخش های خاص مغز (سکته، AVM)

− آسیب وارده سر (ضربه، تصادف)

− صرع کانونی

• آسیب های منتشر (سرتاسری) کورتکس:

با توجه به اینکه هر یک از بخش های مغز مسئول کنترل کارکردهای خاص و متفاوتی هستند، آسیب به هر بخش منجر به علایم و عوارض متفاوتی خواهد شد.

• پیشانی: 

بطور کلی آسیب به بخش پیشانی کورتکس منجر به از دست رفتن توانایی حل مسئله، برنامه ریزی و آغاز فعالیت ها می شود.

− بخش پشتی کرتکس پیشانی: ضعف یا فلج حرکتی در بخش مقابل بدن 

− بخش میانی کرتکس پیشانی: بی توجهی، فقدان همدلی، بی انگیزگی، کندی تفکر و کندی پاسخ به پرسشها

− بخش پشتی-میانی کرتکس پیشانی چپ (منطقه بروکا): زبان پریشی بیانی (بروکا)

− بخش پیشین کرتکس پیشانی: نقایص حافظه فعال، کاهش سلاست کلامی، آپاتی (فقدان هیجان، علاقه، و توجه)، بی توجهی، تاخیر در پاسخ به سوالات، فقدان بازداری (رفتارهای اجتماعی نامناسب)

• آهیانه:

آسیب به بخش آهیانه منجر به نقایص عدیده در تفسیر اطلاعات حسی رسیده از اندام ها، مهارت های ریاضی، حافظه فضایی، جهت یابی و درک زبان می شود.

− بخش پیشین کرتکس آهیانه: بی حسی و کرختی اندام های بخش مقابل بدن در حسی که محل آن در مغز آسیب دیده؛ مشکلات درک درد، حرارت، سرما، لرزش؛ مشکلات ادراک با لامسه

− بخش میانی کرتکس آهیانه: ناتوانی از بیان اینکه چیزی در سمت راست یا چپ قرار دارد، مشکلات محاسبات ریاضی، مشکلات نوشتن، ناتوانی از بیان چیزی که آن را لمس کرده اند.

− کرتکس آهیانه غیرغالب (معمولاً راست): ناتوانی از انجام تکالیف ساده ای که فرد در آنها مهارت دارد (آپاراکسی) همچون شانه کردن مو و لباس پوشیدن، ناتوانی از درک روابط فضایی اشیاء با یکدیگر، ناتوانی در نقاشی، ناتوانی در طراحی، ناتوانی در ساخت اشیاء، گم شدن و ناتوانی در جهت یابی فضایی، انکار بیماری، غفلت و بی توجهی به سمت مقابل بدن نسبت به لوب مغزی مغز آسیب دیده

 

 

• گیجگاهی:

 

آسیب های بخش گیجگاهی منجر به مشکلات هیجانی و حافظه، تبدیل حافظه کوتاه مدت به بلند مدت، ذخیره و بازیابی حافظه دراز مدت، درک صداها و تصاویر، و ارتباط درست کلامی خواهد شد.

− بخش گیجگاهی چپ: در اکثریت غالب مردم مسئول درک زبان است و آسیب به آن منجر به تخریب حافظه کلامی، مشکلات درک زبانی (آفازی دریافتی یا ورنیکه) خواهد شد.

 

− بخش گیجگاهی راست: تخریب حافظه صداها، تخریب حافظه موسیقی، ناتوانی در آواز خواندن

 

• پس سری:

این بخش از مغز مرکز اصلی پردازش، ادراک و حافظه بینایی است. آسیب به کرتکس پس سری منجر به ناتوانی در درک اشیاء دیده شده (کوری مغزی)، و داستان پردازی در مورد چیزهایی است که فرد می بیند (سندرم آنتون)

• لیمبیک:

آسیب به بخش لیمبیک سبب مشکلات همگرایی اطلاعات دریافتی، مشکلات تجربه و ابراز هیجانات، مشکلات شکل گیری و بازیابی حافظه، مشکلات برقراری ارتباط بین حافظه و هیجانات، توهم های بویایی، مشکلات بازداری حرکتی، و تغییرات شخصیتی می شود.

پیشگیری از آسیب های کورتکس

بسیاری از آسیب های وارده به کورتکس مغز قابل پیشگیری هستند. طبق بررسی های صورت گرفته در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، رعایت موارد زیر نکات کلیدی سلامت کورتکس مغز هستند:

• کنترل مداوم وزن
• کنترل مداوم فشار خون
• کنترل مداوم قند خون
• استفاده از کلاه ایمنی در ورزش، موتور سواری و کار
• پیگیری و درمان بیماری های ایجاد کننده آسیب های کورتکس مغز

هزینه های درمان

فرآیندهای درمانی در آسیب های کورتکس مغز شامل مشاوره، معاینات تخصصی ارزیابی مغز و اعصاب، بررسی پرونده سوابق بیماری و MRI، سی تی اسکن و گزارش های پزشکی مشمول تعرفه های قانونی نظام پزشکی کشوری هستند. همچنین هزینه های ارزیابی‌های تشخیصی بستگی به نوع بیمه درمانی شما و مرکزی که این آزمایشات را انجام ‌می‌دهند، دارد.